عبد الله بن مسلم بن عقیل

عبداللّه، فرزند مسلم بن عقیل و مادرش رُقَیه دختر امام على علیه السلام بود. سنّ او هنگام شهادت، ۲۶ سال گزارش شده است. برخى وى را نخستین شهیدِ خاندان پیامبر (صلى الله علیه و آله و سلم) دانسته اند و بر پایه گزارش شمارى از منابع، وى پس از على اکبر علیه السلام به شهادت رسیده است.

مادر عبدالله بن مسلم

در نسب قریش، نام مادر وى، رُقیه کبرى دختر امیرالمؤمنین (علیه السلام) است. مادرش امّ حبیب، صهباى تغلبى نام داشت. او همسر مسلم بن عقیل بود و از وى سه فرزند داشت که از میان آنان، عبداللّه در کربلا شهید شد. در تاریخ خلیفة بن خیاط، رُقَیه، دختر محمّد بن سعید بن عقیل آمده است.

اولین کشته اهل بیت در کربلا

در مقتل الحسین خوارزمى آمده است: هنگامى که یاران حسین علیه السلام، کشته شدند و جز خاندانش، یعنى فرزندان على (علیه السلام)، جعفر، عقیل و حسن (علیه السلام)، و نیز فرزندان خود حسین (علیه السلام) کسى نمانْد، گِرد هم آمدند و با یکدیگر، خداحافظى کردند و عزم جنگ نمودند. نخستین کس از خاندان حسین علیه السلام که [براى نبرد] بیرون آمد.

البته بنا به نظر مشهور که نخستین شهید اهل بیت را علی اکبر (علیه السلام) مى دانند باید این گونه گفت که احتمالاً اوّلین شهید بعد از على اکبر، عبداللّه بن مسلم بوده است.

رجز عبدالله بن مسلم

در مقتل خوارزرمی آمده است: عبداللّه بن مسلم بن عقیل که به میدان آمد، چنین رجز مى خواند:

الیومَ ألقى مُسلِماً وَ هوَ أبی * وَ فِتیةً بادوا عَلى دینِ النَّبِی

لَیسَ کقَومٍ عُرِفوا بِالکذِبِ * لکن خِیارٌ و کرامُ النَّسَبِ

امروز مسلم را مى بینم که پدرم است و جوانمردانى را که بر دین پیامبر صلى الله علیه و آله در گذشتند. آنان مانند کسانى نیستند که به دروغ، شناخته شده اند بلکه برگزیده و داراى نَسَبى بزرگوارند.

امالى صدوق به نقل از عبداللّه بن منصور، از امام جعفر صادق، از پدرش امام باقر، از جدّش امام زین العابدین علیهم السلام می گوید: پس از هِلال بن حَجّاج، عبداللّه بن مُسلم بن عقیل بن ابى طالب، به میدان آمد، در حالى که چنین مى خواند:

أقسَمتُ لا اُقتَلُ إلّا حُرّا * و قَد وَجَدتُ المَوتَ شَیئاً مُرّا

أکرَهُ أن اُدعى جَباناً فَرّا * إنَّ الجَبانَ مَن عَصى و فَرّا

سوگند خورده ام که جز به آزادگى، کشته نشوم گر چه مرگ را تلخ یافته ام. ناپسند مى دارم که ترسو و گریزان خوانده شوم، ترسو کسى است که سر پیچید و گریخت.

مقتل عبدالله بن مسلم

در «الإرشاد» شیخ مفید آمده است: آن گاه، مردى از یاران عمر بن سعد، به نام عمرو بن صَبیح، تیرى به سوى عبداللّه بن مسلم بن عقیل ـکه خدایش بیامرزدـ، انداخت. عبداللّه، دست بر پیشانى اش نهاد تا آن را از تیر حفظ کند که تیر آمد و کف دستش را به پیشانى اش دوخت و دیگر نتوانست آن را حرکت دهد. سپس مردى دیگر، نیزه اى به او زد که قلبش را شکافت و او را کشت.

در تاریخ الطبرى به نقل از حُمَید بن مُسلم اَزْدى آمده است: عمرو بن صَبیح صُدایى، تیرى به سوى عبداللّه بن مسلم بن عقیل انداخت. او کفِ دستش را [براى محفاظت] بر پیشانى اش نهاد امّا تیر، دستش را به پیشانى اش دوخت و نتوانست آن را حرکت دهد. سپس تیرى دیگر آمد و قلبش را شکافت.

سلام بر عبدالله در زیارت ناحیه

در زیارت ناحیه مقدسه بر عبدالله بن مسلم چنین سلام داده شده است:

السَّلامُ عَلَى القَتیلِ ابنِ القَتیلِ، عَبدِ اللّهِ بنِ مُسلِمِ بنِ عَقیلٍ، ولَعَنَ اللّهُ قاتِلَهُ عامِرَ بنَ صَعصَعَةَ. (وقیلَ: أسَدَ بنَ مالِک).

سلام بر کشته شده، پسر کشته شده، عبداللّه بن مسلم بن عقیل! لعنت خدا بر قاتل او عامِر بن صَعصَعه (و گفته شده: اسد بن مالک)!

منابع

• ارشاد، شیخ مفید، مترجم محمدباقر ساعدى خراسانى، انتشارات اسلامیة، تهران، ۱۳۸۰ ش.
• دانشنامه امام حسین علیه السلام بر پایه قرآن، حدیث و تاریخ، محمد محمدی ری شهری (طباطبایی نژاد، سید محمود؛ سید طبائی، سید روح الله)، مترجم: مسعودی، عبدالهادی، جلد ۷، انتشارات دارالحدیث، قم، ۱۳۸۸.